کپی شد
اخباریان میانه رو
در میان كسانى كه شیوه محمد امین استرآبادی را پسندیدند و به اخباری گری گرایش پیدا كردند، فقیهان بزرگى را مى‌توان یافت كه در عین اعتقاد داشتن به مكتب اخباری، دارای اعتدال و میانه روی بودند و از شدت لحن و ستیزه جویى اخباریان تندرو پرهیز مى‌كردند كه از آن جمله «شیخ یوسف بحرانى» شایسته ذكر است. او كه به سبب تألیف كتاب «الحدائق الناضرة» به «صاحب حدائق» شهرت دارد، به اتفاق منابع، گرچه ظاهراً اخباری بود، اما تعصب و تندروی نداشت و شیوه فقهى او روشى میانه بین اخباریان و اصولیان بود.[1] بحرانى خود مدّعى بود كه در شیوه فقهى بر مسلک محمد تقى مجلسى است كه حد وسط میان اخباری گری و اصولی گری است.[2] در این میان وحید بهبهانى از مخالفت با شیخ یوسف بحرانى پرهیز نداشت و مردم را از خواندن نماز جماعت با او نهى مى‌كرد؛ در حالى كه صاحب حدائق حكم كرد كه نماز خواندن به امامت وحید بهبهانى صحیح است. چون شیخ یوسف را خبر دادند كه وحید درباره وی چنین مى‌گوید، اظهار داشت كه تكلیف شرعى وی همان است كه او مى‌گوید و تكلیف شرعى من نیز این است كه بیان داشتم و هر یک از ما بر آن چه خداوند بر آن مكلفمان ساخته است، عمل مى‌كنیم.[3]
از دیگر اخباریان میانه‌رو، «سید نعمت الله جزایری شوشتری» است كه گفته شده، با این كه اخباری بوده، در تأیید و نصرت مجتهدان و هواداران ایشان و ارج نهادن به اقوال آنان اهتمام تمام داشته است.[4]
گفتنى است كه برخى، «ملامحسن فیض كاشانى» را نیز در عداد اخباریان نام برده‌اند.[5] فیض كاشانى خود می گوید: مقلّد قرآن و حدیث هستم و نسبت به غیر از قرآن و حدیث بیگانه‌ام.[6] شاید بتوان این سخنان فیض را نمایان گر تمایل او به اخباری گری دانست. او همچنین معتقد بوده است كه عقول مردم‌ِ عادی ناقص و غیر قابل اعتماد و فاقد حجیت است.[7]
«محمدتقى مجلسى» نیز از پیروان میانه‌رو و متعادل مكتب اخباری بوده، و چنان كه گفته شده، آموزش های محمد امین استرآبادی را صریحاً تأیید مى‌كرده است.
از دیگر اخباریان میانه‌رو مى‌توان از افراد ذیل نام برد:
- «محمد باقر مجلسی» معروف به علامه مجلسی صاحب کتاب «بحار الانوار».
- «ملا خلیل بن غازی قزوینى« كه از معاصران شیخ حر عاملى، محمدباقر مجلسى و ملامحسن فیض كاشانى و از شاگردان شیخ بهایى و میرداماد بود و با اجتهاد كاملاً مخالفت مى‌ورزید و آن را انكار مى‌كرد.[8]
- «محمد طاهر قمى».[9]
- «شیخ حرعاملى« صاحب كتاب معروف «وسائل الشیعه». اخباری گری او در کتاب «الفوائد الطوسیة» به خوبی منعکس شده است. [10] این کتاب از منابع اصلی در شناخت افکار اخباریان محسوب می شود. [11]
[1]. كشميری، محمدعلى، نجوم السماء، ص 279؛ تنكابنى، محمد، قصص العلماء، ص 271؛ مدرس، محمد على، ريحانة الادب، ج 3، ص360.
[2]. نجوم السماء، ص 283.
[3]. مامقانى، عبدالله، تنقيح المقال، ج 2، ص 85، نجف، 1350ق.
[4]. ريحانة الادب، ج 3، ص 113.
[5]. خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج 6، ص 85.
[6]. فيض كاشانى، محسن، ده رساله، به كوشش: جعفريان، رسول، ص 196، اصفهان، 1371ش.
[7]. ده رساله، ص 169 و 170.
[8]. قصص العلماء، ص 263؛ روضات الجنات، ج 3، ص 270.
[9]. ريحانة الادب، ج 4، ص 489.
[10]. حرّ عاملى، محمد بن حسن، الفوائد الطوسية، ص 163، 212 – 215 و 318،