احکام شرعی نذر در ایام بیماری کرونا

پرسش: با توجه به بیماری کرونا و شیوع آن از طرق مختلف در جامعه از یک سو، و نذرهای هر ساله متدینان در ایام ماه رمضان، ماه محرم و صفر و تعطیلی مساجد و هیئات و تکایا از سوی دیگر، استدعا دارد نظر مبارک را پیرامون اجرای نذورات و یا تغییر آنها با شرایط پیش آمده بفرمایید.

پاسخ:

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مدّظلّه‌العالی):

تا زمانی که امکان عمل به نذر (در صورتی‌که صیغه نذر را به نحو صحیح خوانده است)، با رعایت قوانین مربوطه و توصیه‌های بهداشتی، وجود داشته باشد، نمی‌تواند عمل به نذر را ترک کرده و یا آن را تغییر دهد، ولی اگر صیغه نذر را به نحو صحیح بر زبان جاری نکرده است تغییر آن مانع ندارد.[1]

حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی (مدّظلّه‌العالی):

در این باره باید چند جهت مد نظر قرار گیرد: 1. اگر نذر شرعی با شرایط آن -که از جمله آن، بردن نام خدا به همراه صیغه نذر است- محقّق شده باشد، باید بر اساس آن عمل شود و تغییر آن جایز نیست. 2. رعایت اموری که هنگام نذر در ذهن فرد بوده، اما در انشای نذر وی نیامده، لازم نیست؛ مثلاً اگر در ذهن او برگزاری مراسم به نحو عمومی بوده، ولی این معنا را در متعلّق نذر ذکر نکرده، لازم نیست حتماً مراسم و اطعام را به نحو عمومی برگزار کند، بلکه می‌تواند با رعایت توصیه‌های بهداشتی و دعوت تعدادی از افراد فامیل به جلسه ذکر مصائب و روضه‌خوانی و اطعام آنان، به نذرش عمل کند. 3. عمل کردن به مواردی از متعلّق نذر که اکنون امکان انجام آن وجود ندارد، لازم نیست. البته اگر رعایت ویژگی‌هایی که به نحو تعدّد مطلوب در متعلّق نذر لحاظ شده (نه این ‌که انجام نذر مقید به آن باشد) ممکن نباشد، ولی امکان انجام اصل عمل وجود داشته باشد، عمل به اصل نذر واجب است.[2]

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدّظلّه‌العالی):

اگر نذر شما مقیّد به شکل خاصی نبوده، یا تنها نذر اطعام بوده، تغییر مزبور اشکالى ندارد، ولى اگر مقیّد به خانه و مسجد و سفره دسته‌جمعی و مانند آن بوده، در بسته‌بندی بهداشتی بین نمازگزاران پخش کنید.[3]

حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مدّظلّه‌العالی):

اگر نذر محدود به زمان خاص نیست می‌توان به تأخیر انداخت، و اگر صیغه نذر خوانده و محدودیت زمانی هم دارد؛ مثلاَ نذر کرده در روز عاشورا این نذر اجراء گردد و تمام شرایط هم فراهم است، باید نذر اجراء گردد و قابل تغییر نیست، ولو به شکل محدود و با رعایت مسائل بهداشتی صورت گیرد، اما در صورتی‌که شرایط فراهم نباشد اجرای نذر به تأخیر خواهد افتاد، تا در اولین زمان ممکن که شرائط فراهم شد نذر را اجراء می‌کند، و اگر آن‌طوری که مرقوم داشته‌اید یقین داشته باشد انجام نذر در شیوع بیماری مؤثر است، می‌تواند نذر خود را به تأخیر اندازد.[4]

حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):

1. در صورتی‌که این نذرها با صیغۀ شرعی نباشد، عمل به مفاد آنها واجب نیست؛ البته بهتر است مطابق آن عمل شود؛ بنابراین می‌توانید با اجازه صاحبان پول‌ها، آن‌ها را برای امور خیر؛ مانندکمک به اشخاص نیازمند و تهیه بسته‌های معیشتی مصرف کنید، اما اگر نذر با صیغه باشد، حتماً باید به مفاد نذر عمل شود.
2. اگر نذر‌کننده در هنگام نذر، شرایط خاصی را ملاحظه کند که از ابتدا می‌داند امکان تحقق ندارد، نذرش منعقد نمی‌شود؛ مثلاً در شرایط شیوع کرونا شرط کند در همین ایام کرونا فقرا را به صورت دسته‌جمعی و در مجالس عزا اطعام کند. در این فرض می‌توانید با اجازۀ صاحبان پول‌ها، آن‌ها را برای امور خیر از جمله کمک به اشخاص نیازمند و تهیه بسته‌های معیشتی مصرف کنید.
3. اگر نذرکننده در گذشته نذری کرده و شرایطی را در نذرش ملاحظه کرده است که الآن تحقق آن شرایط فعلاً ممکن نیست، ولی در آینده مقدور خواهد شد، نذرش صحیح بوده است و باید برای اجرای آن تا زمان تحقّق شرایط صبر کرد؛ بنابراین اگر نذرهای مورد سؤال از این قبیل باشد، نمی‌توانید پول‌های مزبور را به مصرفی غیر از مورد نذر برسانید.
4. اگر نذر‌کننده در گذشته نذری کرده و شرایطی را در نذرش ملاحظه کرده است که الآن تحقّق آن شرایط فعلاً ممکن نیست و نذرش مخصوص همین زمان بوده است، نذرش منعقد نمی‌شود؛ بنابراین اگر نذرهای مورد سؤال از این قبیل باشد، می‌توانید پول‌های مزبور را با رضایت صاحبان آن‌ها به مصرفی غیر از مورد نذر برسانید.^[5]

[1]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)، استفتائات جدید (آبان ماه 99).

[2]. پايگاه اطلاع رساني دفتر مرجع عالی‌قدر حضرت آيت الله العظمي شبيري زنجاني (دام ظلّه العالي).

[3]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله الشریف).

[4]. دفتر حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی).

[5]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته).