ابولهب یا عبدالعزی

ابولَهَب ‌بن عبدالمطّلب بن هاشم، مكنى به ابو عتبه عموى پيامبر (صلى الله عليه وآله) و از دشمنان سرسخت او بود. مادرش لُبنى از بنى خُزاعه و همسرش اَروى يا عوراء، مشهور به ام جميل دختر حرب‌بن‌اميه و خواهر ابوسفيان بود. در اين‌كه چرا ابولهب خوانده شده، اختلاف است. ابن‌سعد بر آن است كه عبدالمطّلب وى را به جهت زيبايى و برافروختگى چهره چنين ناميده و برخى براى وى فرزندى به‌نام لهب ذكر كرده‌اند، امّا بر پايۀ روايتى، خداوند او را به اين كنيه خوانده؛ چون عاقبت او با آتش است . گويا در ميان مردم زمان خويش، بيش‌تر به كنيۀ “اباعتبه” خطاب مى‌شده ‌است.[1] بنابر قول دهخدا این كنیه را مسلمانان به او داده اند[2] و بنابر قول زركلی در الاعلام، او در دوران جاهلیت و قبل از اسلام به كنیۀ ابولهب ملقب شده است.[3]

در هیچ یک از منابع تاریخی تصریح نشده است که عبدالمطلب پسرش را عبدالعزی نامیده باشد بلکه شاید بتوان برخلاف آن دلیل آورد، در بعضی از منابع آمده است: وقتى “افلح بن‌نضر شيبانى”، متولّى عزّى (بتی در جاهلیت)، در بستر مرگ درباره آيندۀ آن ابراز نگرانى كرد، ابولهب به او دل‌دارى داد و متعهد شد كه آن را رها نكند. بدين طريق، مدتى سدانت عزّى را برعهده گرفت. در اين هنگام به هركس مى‌رسيد، مى‌گفت: اگر عزّى پيروز شود، من با خدمتى كه به او كرده‌ام در امانم و اگر محمّد بر آن پيروز شود كه نمى‌شود، برادر زاده‌ام است!. اگرچه این واقعه هم نمی تواند علت این نام گذاری را مشخص کند، ولی داشتن این اسم منافاتی با این ندارد كه عبدالمطلب پیرو دین حنیف بوده باشد؛ زیرا نام گذاری به روش های متفاوتی انجام می شده، یا حتی؛ شخص بدون نام گذاری (به خاطر عللی) به آن مشهور می شده است.[4]

[2]. لغت نامه دهخدا، واژه ابولهب، ج 2، ص 789، بی جا، بی تا.

[3]. زركلی، خیر الدین، الاعلام، ج 4، ص 12، واژه عبد العزی، دار العلم للملایین، 1979 میلادی.

[4]. دائرة المعارف اسلامی،ج 2، ذیل واژۀ ابوطالب. برای آگاهی بیشتر، نک: سؤال 1349 (سایت اسلام کوئست: 2472)، نمایه: علی(ع) و نامگذاری فرزندان.