أنزع بطین، لقب امام علی (علیه السلام)

از القاب امام علی (علیه السّلام)، «الأنزع البطين‏» است. در کتاب‌های لغت،[1] کتب روایی[2] و هم‌چنین کتب اهل تحقیق[3] به توضیح و تفسیر این لقب، پرداخته‌شده که با بررسی‌ها و تحقیقات صورت گرفته، مناسب‌ترین معنا، در ذیل ذکر می شود:

در برخی از روایات، «انزع» به برگرفته شده و کنده شده از شرک و «بطین» به مملوّ از علم، تفسیر شده است؛ به عنوان نمونه:

الف) رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) فرمود: «يا على! به درستى که خداوند متعال، تو، خاندانت، شيعيان، دوستداران شيعيانت و دوستداران دوستان شيعيانت، همه را مورد غفران و آمرزش خويش قرار داده، پس مژده باد به تو، تویى «انزع بطين»، برگرفته (جدا) شده از شرک و مملوّ و پر از دانش و معرفت».[4]

ب) عَباية بن رِبعى، مى‏گويد: مردى نزد ابن عباس رفت و به او گفت: مرا از انزع بطين؛ على بن ابى‌طالب (عليه السّلام) خبر ده که مردم درباره‏اش اختلاف دارند!. ابن عباس گفت: اى مرد به خدا سوگند، از شخصى سؤال نمودى که بر روى ريگ‏ها، بعد از رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله)، احدى از او بهتر قدم نگذارده است. او برادر رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) و پسر عمو و وصىّ و خليفه آن حضرت بر امّتش مى‏باشد. وی انزع و برکنار از شرک، و بطين و پر از علم مى‏باشد. از رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) شنيدم که مى‏فرمود: کسى که مى‏خواهد فرداى قيامت، اهل نجات باشد، بايد دامن اين انزع؛ يعنى على (عليه السّلام) را بگيرد[5]».

[1]. ر.ک: ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، ‌محقق: فارس (صاحب الجوائب)، احمد، ج ‌8، ص 352 و ج ‌13، ص 53؛ زبیدی واسطی، سید محمد مرتضى‏، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق: شيرى، على، ج ‌18، ص 61.

[2]. ر.ک: صدوق، محمد بن على، علل الشرائع، مترجم: ذهنى تهرانى، محمد جواد، ج ‏1، باب 128، ص 527 و 529؛ سید رضى، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق/ مصحح: صالح، ‏‏صبحی، نامۀ 45، ص 417.

[3]. تبریزی، جواد بن علی، صراط النجاة، ج 10، ص 426.

[4]. صدوق، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا (علیه السلام‏)، ج ‏2، ص 47.

[5]. علل الشرائع، ج ‏1، باب 128، ص 529؛ شوشتری، قاضى نور الله، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج‏30، ص 146؛ شريف قَرشى، باقر، موسوعة الإمام أمير المؤمنين على بن أبى طالب (عليه السلام)، ج ‏1، ص 57.