آیات قرآنی توکل

از جمله گزاره های مورد تأکید در قرآن، مسئله توکل و توجه دادن انسان غفلت زده به مسبب الاسباب واقعی، یعنی خداوند است.

توکل در لغت یعنی اعتماد کردن و تکیه کردن است.[1] گویی این آدمی، همه چیز را در اسباب ظاهری دنیا، خلاصه می کند و هیچ جایگاهی برای اراده خدا در نظر نمی گیرد و فقط به تلاش و تدبیر خود تکیه می کند و می انگارد که توکل با کار و تلاش تضاد دارد، و حال آن که هستی و قوانین حاکم بر آن، همه به اراده و اذن او است.[2]

این واژه گاه به صورت امر (توکل کن) و گاه درقالب فعل مضارع (توکل می کنند) و گاه در قالب اسم فاعل (توکل کنندگان) ذکر شده است. این موضوع به صورت لفظ (وکیل) هجده مرتبه ذکر شده است که حاکی از اهتمام خداوند به این مسئله است.

از جمله آیات معروف در این باب، آیه 3 سوره طلاق است، که خداوند درآن این گونه می فرماید: “هرکه برخدای اعتماد و توکل کند، وی او را بس است”.

واژه توکل و مشتقات آن در قرآن کریم ۷۰ مرتبه  در ۲۹ سوره و در ۶۱ آیه آمده است که در جدول زیر شرح داده شد.

ردیف	مشتقات توکل	تعداد	سوره	آیه
1	المتوکلون	3	3	بوسف 67 – ابراهیم 12 – الزمر38
2	المتوکلین	1	1	آل عمران 159
3	الوکیل	1	1	آل عمران 173
4	بوکیل	5	4	الانعام 66 و 107 – یونس 108 – الزمر 41 – الشوری 6
5	توکل	7	6	النساء 81 – الانفال 61 – هود 123 – الفرقان 58 – الشعراء 217 -الاحزاب 3 و 48
6	توکلت	7	6	التوبه 129 – بونس 71 – هود 53 و 88 – یوسف 67 – الرعد 30 – الشوری 10
7	توکلنا	4	4	الاعراف 89 – نویس 85 – الممتحنه 4 – الملک 29
8	توکلوا	1	1	یونس 84
9	فتوکل	2	2	آل عمران 159 – النمل 79
10	فتوکلوا	1	1	المائده 23
11	فلیتوکل	9	7	ال عمران 122 و 160 – المائده 11 – التوبه 51 – یوسف 67 – ابراهیم 11 و 12 – المحادله 10 – التغابن 13
12	نتوکل	1	1	ابراهیم 12
13	وکل	1	1	السجده 11
14	وکلنا	1	1	الانعام 89
15	وکیل	5	5	الانعام 102 – هود 12 – یوسف 66 – قصص 28 – الزمر 62
16	وکیلا	13	5	النساء  81 و 109 و 132 و 171 –  الإسراء  2  و 54 و 65  و 68  و 86 – الفرقان  43 – الأحزاب  3  و 48  – المزمل  9
17	ایتوکل	1	1	الزمر 38
18	یتوکل	2	2	الانفال 49 – الطلاق 3
19	یتوکلون	5	4	الانفال 2 – النحل 42 و 99 – العنکبوت 59 – الشوری 36

---

[1] زمانی جعفری، کریم، سیری در فرهنگ لغات نهج البلاغه، ص 482، چاپ اول، انتشارات کیهان، تهران، 1367.

[2] جعفری، محمد تقی، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، ج 15، ص 96، چاپ هفتم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.