آمیختن معارف دینی با اصطلاحات فلسفی

شیخیه، معارف دینی را با اصطلاحات فلسفی درآمیخته و با تأویلات قرآنى، معارف دینى را رمزآلود ساختند. روش شیخیه، آثار نامطلوبى را در سراسر جهان اسلام، بر جاى نهاد.[1] به ادعاى برخى از محققان، اساس شیخیه بر مبناى امتزاج تعبیرات فلسفى قدیم، متأثر از آثار سهروردى با اخبار آل محمد (صلی الله علیه و آله) است.[2]

به عنوان نمونه: شیخ احمد احسایی، نقش معصومان (علیهم السلام) را در آفرینش، بر اساس «علل اربعه ارسطویی»؛ یعنی علت فاعلی، علت غایی، علت مادی و علت صوری، توضیح می دهد، یا آن که معاد جسمانی را بر اساس «بدن هورقلیایی» که در فلسفه اشراق مطرح است،[3] شرح می نماید.[4]

[1]. استادان دانشكده علوم حديث، آشنايى با حديث‏، ص 73 و 74.

[2]. مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامى‏، ص 266.

[3]. ر.ک: مجموعه مصنفات شيخ اشراق، ج 2، ص 254؛ دکتر سجادى، ترجمه حکمة الاشراق، ص 383.

[4]. برنجکار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، بخش چهارم: غلات، درس 17: شیخیه.