آموزش خداشناسی به کودکان

گرایش به خدا و یگانه پرستی در فطرت هر کودکی که چشم به جهان می گشاید نهفته است. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «هر بچه ای بر فطرت اسلام متولد می شود، مگر این که والدینش او را یهودی یا نصرانی کنند».[1] پدر و مادر کودک باید با مطالعات مستمر خود همواره نیازهای فکری فرزندان خود را شناسایی کرده و از راه صحیح مجهولات و سؤالات او را پاسخ گفته و از راه های صحیح در تربیت دینی او گام بردارند.

برخی از راه های شناساندن خدا به کودکان به این شرح است:

1. به پرسش های کودکان می بایست جوابی صحیح و در عین حال ساده و روشن داده شود. ما می توانیم با بیانی ساده و کمک گرفتن از نعمت های خداوند که در اختیار همه بندگانش قرار داده است، به بهترین وجه و ساده ترین شکل خدا و برخی از صفات او را با برهان نظم، برای کودک اثبات کنیم. این برهان ساده ترین و عمومی ترین برهان برای اثبات خدا است، و در قرآن کریم و روایات نیز بسیار به این برهان اهمیت داده شده است. این برهان از مفاهیم و قواعد پیچیده فلسفی خالی است، از این رو همه می توانند از این برهان استفاده کنند.

2. کمک گرفتن از طبیعت: به خلقت آفریده های خدا اشاره کنیم و او را با عجایب آنها آشنا سازیم. قدرت خداوند را در آفرینش مخلوقاتش در آسمان و زمین و دریاها به فرزندان خود نشان دهیم.

در قرآن آیات بسیاری وجود دارد که ما را به تدبر در طبیعت دعوت می کند؛ مثلاً در قرآن می خوانیم: «و خدا به زنبور عسل وحی کرد که از کوه ها و درختان و سقف های رفیع منزل گیرید و سپس از میوه های شیرین تغذیه کنید و راه پروردگارتان را به اطاعت بپویید، آن گاه از درون آنها شربت شیرینی به رنگ های مختلف بیرون آید که در آن شفاء مردمان است».[2] همچنین ما را به دقّت در خلقت شتر و آسمان و کوه ها و زمین و … دعوت می کند و می فرماید: «آيا آنان به شتر نمى نگرند كه چگونه آفريده شده است؟ و به آسمان نگاه نمى كنند كه چگونه برافراشته شده؟ و به كوه ها كه چگونه در جاى خود نصب گرديده! و به زمين كه چگونه گسترده و هموار گشته است»؟[3] اگر عجایب و شگفتی های این مخلوقات خداوند را با زبانی ساده و کودکانه بیان کنیم او را تا حد زیادی با خدا آشنا ساخته ایم.

3. پاسخ بسیاری از سؤالات کودک را می توانیم از قرآن بیابیم؛ برای مثال اگر کودک پرسید خدا کیست می توانیم این آیه را بر وی بخوانیم: «خدا کسی است که آسمان ها و زمین را آفرید و آبی از آسمان فرو فرستاد و به وسیله آن میوه هایی را برای روزی شما از زمین بیرون آورد».[4] به او بگوییم «او مهربان ترین مهربانان است».[5] و مهربانی خدا را برای او به صورت ملموس تبیین کنیم.

4. برای او بیان کنیم که ما بسیاری از چیزها را نمی بینیم، ولی وجود دارند؛ مثل هوا و عقل، ولی نمی توان وجود آنها را انکار کرد. خدای متعال هم قطعاً وجود دارد، اما دیده نمی شود: «چشم ها نمی توانند او را ببینند».[6]

5 . بیان داستان های مناسب دینی: کودکان به قصه و داستان بسیار علاقه دارند، به ساده سازی حکایات و داستان های قرآنی و دینی پیام های دینی را می توانیم غیر مستقیم و راحت منتقل کنیم؛ مثل داستان حضرت ابراهیم (ع) و بحث ها ی او با مشرکان و بت پرستان و استدلال های زیبای آن حضرت برای اثبات خدا و یگانگی او.

6. استفاده از تجارب خود کودکان: برای تعیین مفهوم دین و نیاز ما به آن می توانیم از تجارب کودکان استفاده کنیم؛ برای مثال با نشان دادن برنامه هفتگی پرسش هایی را مطرح کنیم تا به تدریج کودک را به مقصود خود نزدیک سازیم و بعد نتیجه گیری کنیم، برنامه ای که از طرف خدا و به وسیله پیامبران برای ما آورده شده است، دین نام دارد.

برای مطالعه بیشتر به کتاب های زیر مراجعه فرمایید:

1. خداشناسی قرآنی کودکان، غلام رضا حیدری ابهری.

2. خانواده در اسلام، حسین مظاهری.

3. ده درس خدا شناسی برای جوانان، ناصر مکارم شیرازی.