کپی شد
آداب قبل از تولد نوزاد در اسلام
فرزندان، گلهاى باغ زندگى و آيندهسازان جامعه هستند. دین مبین اسلام برای شکوفایی جامعه اسلامی زیباترین دستورات را در این زمینه بیان نموده است که برخی از آنها به شرح ذیل است:
الف. انتخاب همسر مناسب:
از آنجا که هيچ پيوندی، مانند پيوند ميان زن و شوهر نیست، خداوند متعال آن را از نشانههای خود معرفی میكند، «و از آيات و نشانههای خدا اين است كه از نوع خودتان همسرانی برای شما آفريد تا بدان ها آرام گيريد و ميانتان رحمت و دوستی نهاد. آری، در اين نعمت برای مردمی كه میانديشند، قطعاً نشانههايی هست».[1]
با توجه به این که یکی از حقوق كودک، برخورداری از سلامت جسم و روان است و بخشی از سلامت جسمی و روانی كودک از طريق پدر و مادر و به وسيله وراثت به فرزند منتقل میشود، اسلام توصيه میكند به این که، هنگام ازدواج و تشكيل زندگی مشترک، هر يک از زوجين در صفات و خصايص روحی و جسمی طرف مقابل دقت كند تا محصول زندگی مشترک، فرزندی سالم باشد. پيامبر (ص) در این زمینه می فرمایند: «جايگاه مناسبی برای نطفه خود برگزينيد؛ زيرا ريشهها (ژن ها) سرايت كنندهاند».[2]
نبی اكرم (ص) در جايی ديگر فرمودهاند: «از سبزهها و گياهانی كه در ميان مزبله (زباله دان) و خار و خاشاک میرويند، بپرهيزيد، پرسيدند: ای رسول خدا اين سبزه و گياهان چيستند؟ فرمود: زن زيبايی كه در محيط خانوادگی پست و آلوده پرورش يافته باشد».[3]
ب. دعا و کسب آمادگی های روحی لازم برای پذيرش مسئوليت پرورش فرزند:
حضرت زينالعابدين (ع) به يكی از يارانش اين دعا را ياد دادند كه هفتاد مرتبه بخواند و از خداوند فرزند شايسته بخواهد: «خداوندا، ای كه تو بهترين وارثی، مرا تنها مگذار و از سوی خويش برايم ياوری قرار ده كه در حياتم وارث من باشد و بعد از مرگ برايم طلب آمرزش كند. خدايا او را جانشين سالم قرار ده و از فريب شيطان او را محفوظ بدار. خدايا از تو آمرزش میطلبم و به سوی تو باز میگردم».[4]
ج. رعایت آداب زنا شویی:
طبق بعضى از روايات، همبستر شدن و نزديكى با همسر در ايام و ساعاتى مكروه و نامناسب است: 1. در شب و روزى كه ماه و خورشيد گرفته است. 2. هنگام غروب خورشيد. 3. هنگام طلوع فجر تا طلوع آفتاب. 4. شب اول ماه (غير از ماه رمضان). 5ـ. در شب آخر ماه. 6. بعد از احتلام در خواب. 7. در جايى كه كودكى باشد كه به آنها نگاه كند يا سر و صداى آنها را بشنود، هر چند چيزى متوجه نشود. 8. نگاه كردن به فرج هنگام عمل زناشویی. 9- همبستری با حالت کاملا عريان و بدون روپوش. 10- در زير آسمان. 11- رو به قبله و پشت به قبله. 12- هنگامى كه شكم پر است. [5]
در اين جا به حكمت چند مورد از دستورات بالا اشارهاى می شود:
ابوسعيد خدرى نقل مىكند كه پيامبر اکرم (ص) ضمن سفارش به حضرت على (ع) فرمود: «يا على! با همسرت اول، وسط و آخر ماه مجامعت نكن، چون باعث جنون، جذام و نقص عضو و نقص عقل همسر و فرزندش مىشود».[6]
البته لازم است توجه شود که اگر چه نمی توان اعتبار همه اين روايات را ثابت کرد، اما پارهاى از آنها از اعتبار و وثاقت كافى برخوردار و توجه به آنها لازم است. نكته ديگر آن كه بيان چنين فلسفههايى، به معناى آن نيست كه حتماً چنين خواهد شد، بلكه به معناى آن است كه چنين اقتضايى دارد و در صورت وجود ديگر عوامل، تأثير مىكند؛ ليكن در مواردى نيز ممكن است به سبب فقدان پارهاى از شرايط، نتيجه ديگرى به دست آيد. ناگفته نماند اكنون برخى پژوهش گران به اين نتيجه رسيدهاند همانگونه كه تفاوت شبهاى مهتابى و غيرمهتابى در جزر و مد دريا مؤثر است، بر وضعيت بدن انسان و مسائل خاص همبسترى نيز مؤثر مىباشد.[7] پس نباید به صرف عدم اثبات همه آنچه در روایات آمده از طرف علم، این مسایل را نادیده انگاریم و توجهی بدان ننماییم.
د. تغذيه مناسب در دوران باردارى:
تغذيه صحيح مادر در اين دوران خاص موجب رشد جسمانى و عقلانى جنين مىگردد؛ بنابر اين، در زمان باردارى بايد از شش دسته مواد غذايى شامل پروتئينها، چربيها، قندها، آب، ويتامينها و املاح معدنى استفاده شود.[8]
رسول اكرم (ص) مىفرمايد: « بانوان را در ماهی که وضع حمل می کنند «خرما» بخورانید تا فرزاندانشان حلیم و پرهیزگار گردند».[9]
خرما مبنع انرژى است. با پيشرفت دوران باردارى نياز به مواد انرژى زا افزايش مىيابد. به طور معمول در سه ماهه اول باردارى صدوپنجاه گرم ماده انرژى زا در روز مورد نياز است؛ ولى اين مقدار در ماههاى آخر باردارى، به خصوص بعد از ماه پنجم، به حدود دويست و بيست و پنج گرم در روز افزايش مىيابد.[10]
چه تحسين برانگيز است سخن پيامبراكرم (ص) كه بر خوراندن خرما به مادر در ماههاى آخر باردارى؛ يعنى همان زمان كه نياز به انرژی افزايش مىيابد، تاكيد مىورزند و نتيجه تشويقى (خرد ورزى و پارسايى) را نيز دنبال آن مىآورند تا مادر، خود را ملزم به عمل بداند.
امام صادق (ع) نيز مىفرمايد: «به زنان باردار «به» بخورانيد، اطفال شما را زيبا مىكند».[11]
همچنین فرمودند: به زنان آبستن سفارش کنید «به» بخورند تا فرزاندانشان خوش اخلاق شوند .[12]
رسول اكرم (ص) مىفرمايد: هر زن آبستن كه «خربزه» بخورد بچهاش زيبا و خوش اخلاق مىگردد.[13]
امام رضا (ع) فرمودند: خوردن «به» عقل و هوش را زیاد می کند .[14]
و همچنین آن حضرت می فرمایند: «به زنان حامله کندر بخورانید تا فرزندی که در بطن دارند اگر پسر است با هوش و دانا و شجاع و اگر دختر است خوش قیافه و خوش اخلاق و … گردد».[15]
البته پرهيز از غذاهای حرام و شبهه ناک از جمله مسائل بسیار مهمی است که پدر و مادرها باید دقّت بیشتری نسبت به آن داشته باشند.
پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «کسی که یک لقمه حرام بخورد تا چهل شب نماز او قبول نمی شود و تا چهل روز دعایش مستجاب نمی گردد و هر گوشتی که از حرام بروید سزاوار آتش جهنم است و از یک لقمه نیز گوشت روییده می شود». [16]
هـ. رعایت بهداشت روانى دوران حاملگى:
يكى از مسايل مهم مطرح شده در سلامت مادر و جنين، بهداشت روانى مادر در دوران باردارى و حمايت خانواده از مادر در زمان حاملگى است. اگر مادر در اين هنگام احساس كند مورد توجه و حمايت اطرافيان قرار دارد، مشكلات ناشى از اين دوران را به راحتى تحمل كرده، مىتواند از لحاظ جسمى و روانى فرزندى سالم به دنيا آورد.
خداوند تبارک و تعالی با يادآروى مشكلات زمان باردارى و رنجهاى فراوان ناشى از حمل جنين به انسان سفارش مىكند؛ پدر و مادر، به ويژه مادر، را فراموش نكند.[17] دراين آيه نوعى حمايت روانى از مادر مشاهده می شود. رسول اكرم (ص) از اين دوران به نيكى يادكرده، و مىفرمايند: «هنگامى كه زن آبستن مىشود، مانند كسى است كه روزها روزه بگيرد و شبها در عبادت خدا شب زندهدار باشد».[18]
افسردگی در این دوران می تواند نقش مخربی داشته باشد، گفته می شود: افسردگى در دوران باردارى به مراتب شايعتر از افسردگى پس از زايمان است و مىتواند به همان اندازه خطرناک باشد. افسردگى پس از زايمان پديدهاى است كه حدود ده درصد از زنان دچار آن مىشوند و گاه به فرزندان خود آسيب وارد مىكنند. افسردگى، اضطراب و تحريکپذيرى، شايعترين شكايات زنان در دوران باردارى و يا پس از زايمان است كه معمولاً به خودى خود سپرى مىشود، اما اگر اين حالتها ادامه داشته باشد، منجر به عصبانيت هاى شديد، احساس گناه و سردرگمى می شود؛ به نظر می رسد توجه به آیات و روایاتی که بیان شد، می تواند از بروز افسردگی جلوگیری نماید.
و. انجام فرائض دینی:
تحقيقات نشان می دهد افراد مؤمن و مذهبى بيش از دیگران عمر مىكنند و دليل آن نماز خواندن مرتب است كه باعث كاهش فشار خون آنان مىشود. محققان فشار خون مسلمانان را اندازهگيرى كرده و دريافتند فشار آنها پايينتر از حد متوسط است. اين افراد داراى اعتقادات راسخ مذهبى بوده و به طور مرتب نماز مىخوانند.
عدم كنترل فشار خون بالا مىتواند به سكته، حمله قلبى، نارسايى احتقانى قلب و يا نارسايى كليوى منجر شود؛ از این روی بهجا آوردن فرائض دینی و عبادی مثل نماز و دعای پدر و مادر می تواند در روح و روان کودک تأثیر بهسزایی داشته باشد و همان طوری که خواندن قرآن، ذکر خدا ، نماز و دعا، سبب اطمینان و آرامش قلب مادر است، باعث آرامش جنین نیز خواهد بود.
آنچه بیان شد تنها گوشه ای از سفارشات است و نکاتی همچون مشاهده مناظر زيبا[19]، ورزش[20] و… هم می توانند از دیدگاه اسلامی مورد تأکید باشند؛ لذا بحث کامل پیرامون این موضوع در این مجال مختصر نمی گنجد و باید برای دریافت اطلاعات جامع و کامل به کتب مربوطه مراجعه کرد.
[1]. روم، 21:« وَ مِنْ آياتهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِنْ أَنْفُسِكُمْ أًزواجاً ِلتسْكُنُوا إِلَيها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَّوَدةً وَ رَحْمَةً إنَّ في ذلِكَ لاياتٍ لِقومٍ يَتَفَكَّرونَ».
[2]. حرعاملي، وسائل الشيعه، ج 3، ص60.
[3]. فیض کاشانی، محجة البيضا، ج 2، ص 52.
[4]. وسائل الشيعه، ج 15، ص 106، “رَبِّ لا تَذَرْني فَرْداً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْوارِثين، واجعل لي من لدنك وليا يرثني في حياتي و يستغفرلي بعد موتي واجعله خلفا سويا و لاتجعل للشيطان فيه نصيبا، اللهم اني استغفرك و اتوب اليك انك انت الغفور الرحيم”.
[5]. همان، ج 14، ابواب مقدمات نكاح؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 103، ص 281؛ نجفی، محمد حسن، جواهرالكلام، ج 29، ص 54.
[6]. همان.
[7]. پایگاه اطلاع رسانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه.
[8]. نورى، حسين، مراقبت‌هاى زنان و زايمان، (تغذيه در حاملگى).
[9]. نک: مکارم اخلاق، ج 1 ص 169. «اطعموا المراة فى شهرها الذى تلد فيه التمر فان ولدها يكون حليما، تقيا».
[10]. شهرآراى، دكتر مهرناز، رشد در دوران قبل از تولد، ص 49.
[11]. مكارم الاخلاق، ج 1، ص 372، ح 1230:«و اطعموه حبالاكم فانه يحسن اولادكم».
[12]. مستدرک، ج 3، ص 113 و 116.
[13]. مستدرك، ج 2، ص 635.
[14]. مکارم اخلاق، ج 1، ص 196.
[15]. مکارم اخلاق، ج 1 ص 192، 193، 196، 222.
[16]. الْفرْدَوْس، عَنِ النَّبِيِّ (ص) قَالَ مَنْ أَكَلَ لُقْمَةَ حَرَامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاةٌ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَ لَمْ تُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً وَ كُلُّ لَحْمٍ يُنْبِتُهُ الْحَرَامُ فَالنَّارُ أَوْلَى بِهِ وَ إِنَّ اللُّقْمَةَ الْوَاحِدَةَ تُنْبِتُ اللَّحْم، بحار، ج 63، ص 314.
[17]. احقاف، 15، و وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعينَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوْزِعْني أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَ عَلى والِدَيَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لي في ذُرِّيَّتي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَ إِنِّي مِنَ الْمُسْلِمينَ.
[18]. وسائل الشيعه، ج 21، ص 451. اذا حملت المراة كانت بمنزلة الصائم القائم المجاهد بنفسه و ماله فى سبيل الله… .
[19]. دانشمندان به این نکته پى بردهاند كه وقتى چشم فردى به یک صورت جذاب مىافتد، نقطهاى از مغز شروع به فعاليت مىكند. در اسلام نیز تأثیر نگاه به مناظر زیبا، خط قرآن، چهره‌ها و عکس‌های زیبا در مغز و چهره کودک پذیرفته شده است (البته روشن است که چیزهای حرام مد نظر نیست).
[20]. دانشمندان موفق به كشف مادهاى شيميايى در بدن شدهاند كه علت نشاط انگيزى ورزش را توضيح مىدهد. مادهاى به نام «فنيلتيلامين» كه يک عامل ضد افسردگى است. محققان در جريان بعضی از مطالعات پى بردند كه اندازه اين اسيد در بدن پس از ورزش 77 درصد افزايش پيدا مىكند و از طريق خون، جذب مغز مىشود. آنان توصيه می كنند كه براى سلامت روح و جسم خود و سلامت جنین در رحم ورزش مناسب انجام دهند؛ چرا كه هنوز بسيارى از افراد از وجود اين معالجه غير دارويى اطلاعى ندارند و از مشكلات روانى رنج مىبرند. نک: مجله پيام زن، شماره 118.