آثار و تألیفات شیخ جعفر کاشف الغطاء

از کاشف الغطاء آثار علمی متنّوعی به جای مانده که عمدتاً در فقه، اصول، کلام و ادب عربی است:

1. کتاب معروف او در فقه به نام کشف الغطاء است،[1] کشف الغطاء عن مبهمات الشّریعة الغّراء،[2] که در عبادات می‌‌باشد، تا آخر باب جهاد و در آخر نیز کتاب وقف را بر آن افزوده‌است.

تبحّر و مهارت کاشف الغطاء بیش‌تر در فقه و اصول بود و آثار او در این دانش‌ها به‌ویژه کتاب کشف الغطاء، نشانه چیره‌دستی او در استنباط احکام است. وی این کتاب را در ضمن سفر به ایران نوشته در حالی که جز کتاب قواعد علامه حلّی کتاب دیگری همراه نداشته‌است. چنین نقل شده که شیخ مرتضی انصاری گفته‌است: اگر کسی قواعد و اصول این کتاب را بداند، نزد من مجتهد است. او خود ادّعا کرده‌است که اگر همه کتاب‌های فقهی از دسترس من بیرون رود، باز قادر خواهم بود همه ابواب و مباحث فقهی را از آغاز تا انجام بنویسم[3] تبحّر علمی و فقهی او مورد تأیید فقیهان معاصرِ او و پس از اوست.

وی به گمان زیاد آن‌طور که از مقدمه کتاب برمی‌آید کتاب کشف الغطاء را برای اداره دستگاه فتحعلی شاه نوشته و در کتاب جهاد خود، از فتحعلی شاه به عنوان سلطان مسلمین اسم می‌آورد و مسائلی را ذکر می‌کند؛ این، ناظر به حکومت زمان بوده‌است.[4]

2. الحقّ المبین فی تصویب المجتهدین و تخطئه الاخباریین.
3. بُغیة الطّالب فی معرفة المفّوض و الواجب: رساله‌ای عملیه و کوتاه که بخش اول آن در اصول عقاید و بخش دوم آن در احکام است.[5]
4. التحقیق و التّنقیر فیما یتعلّق بالمقادیر.
5. الرّسالة الصّومیه.[6]
6. مشکاة المصابیح شرح کتاب «المصابيح في الفقه المستنبط على الوجه الصحيح” سید مهدی بحرالعلوم.[7]
7. رسالة فی العبادات المالیه.
8. غایة المراد فی احکام الجهاد.
9. شرح «قواعد» علامه حلی.
10. کتاب الطهاره که خیلی مفصل است و در آن اقوال دانشمندان نیز در باب طهارت بررسی شده است.
11. العقائد الجعفریه فی اصول‌الدین.
12. غایة المأمول فی علم الاصول.
13. شرح الهدایه للطباطبائی.
14. الحق المبین فی تصویب المجتهدین و تخطئه الاخباریین، کتابی است استدلالی در ردّ اخباریین و اظهار حق اصولیین.
15. رساله منهج الرشاد لمن اراد السداد[8]؛ شاید اولین کتابی است که در رد وهابیان نوشته شده‌است. [9]

شیخ جعفر هم‌چنین دارای قریحه‌ای شعری بوده و دیوان شعری از او موجود است که در آن اشعار بسیار جالب و زیبا سروده‌است. بین او و استادش آیت الله سید مهدی بحرالعلوم اشعار زیادی رد و بدل می‌‌شد که در کتاب‌های ادبی ثبت است. [10]

[1] . مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی، ص ۹۹؛  مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص ۴۹۷.

[2]. الطهراني، آقابزرگ، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة ، ج ۱۸، ص ۴۵.

[3]. قمی، عباس، فوائد الرّضویه، ص۷۰.

[4]. بیانات رهبری در دیدار جمعی از فضلای حوزه‌ی علمیه‌ی قم – 1370/11/30.

[5]. این کتاب با نام «البغیة فی معرفة المفروض و الواجب» نیز معرفی شده است، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، ج ۳، ص ۱۳۳؛ و نیز https://makhtutat.inoor.ir/booklist?authorid=46

[6]. تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج ۱۱، ص ۲۰۵.

[7]. همان، ج۲۳، ص۱۶.

[8]. همان، ج۱، ص۱۶۴؛ ویکی شیعه.

[9]. خاتمه مستدرک علامه نوری؛ دانشنامه اسلامی.

[10]. همان.