آثار و اقدامات تاریخی خواجه نصیر الدین طوسی

یکی از اموری را که انسان‌های آگاه به زمان و مکان و بندگان فرهیخته‌خدا،در هر زمانی وظیفه خود می‌دانند، این است که رسالت خود را برای حفاظت و نگهبانی از اعتقادات دینی ایفا کنند.خواجه طوسی‌از جمله‌فرهیختگانی است که با شناخت خود از زمانه، موقعیت را درک کرد و با شناخت و درک موقعیت و زمان حساس خویش، اقدامات تاریخی را صورت داد و خدمات بسیاری به اسلام، تشیع و ایران نمود. مهم‌ترین اقدام سیاسی اجتماعی مرحوم خواجه نصیر؛ رفتن‌ به‌ دربار هلاكوخان‌ و مهار جنگ‌ و خونريزی و تحت فرمان گرفتن فرمانروای مغول و در نهایت برگرداندن‌ آرامش‌به کشور و ایجاد امنیت برای مسلمانان، خصوصا شیعیان است. از اقدامات علمی محقق طوسی؛ احترام‌ و تكريم‌ علماء و دانشمندان و نجات جان بسیاری از ایشان و تأمين‌ هزينه‌ زندگی‌آنها از طريق‌ موقوفات‌ بود.[1]هم‌چنین تأسيس‌ رصدخانه‌ مراغه[2]‌ و يا به‌ تعبيری دانشگاه‌ مراغه‌، دعوت‌ دانشمندان‌ و صاحب‌نظران‌ از ديگر مناطق و شهرها به‌ مراغه‌، ساخت‌ اولين‌ كوی دانشمندان‌ وابسته‌ به‌رصدخانه‌ مراغه،[3]جمع‌آوری و خريداری كتب‌ و تأسيس‌ كتاب‌خانه در کنار رصد خانه از اقدامات بسیار چشم‌گیر و مهم خواجه طوسی است.‌[4]

[1]. بيانی، شيرين، دين و دولت در عهد مغول، ج 2، ص 353.

[2]. اين رصدخانه به گونه‌ای ساخته شده‌بود كه هر روز هنگام طلوع آفتاب، نور خورشيد از قبه بالايی بر سطح عتبه (آستانه درب رصد خانه) می‌افتاد و درج دقايق حركت نور و كيفيت ارتفاع در فصول سال و مقادير ساعات معين می‌شد. شكل كره زمين، منازل ماه، مراتب بروج دوازده گانه و… در آن ساخته و پرداخته شده‌بود.

[3]. دين و دولت در عهد مغول، ج 2، ص 405.

[4]. همان، ج 2، ص 353؛ برخی از مطالب این مقاله برگرفته از هفته نامه پگاه حوزه، شماره 246.