آثار و اقدامات تاریخی ابن سینا

ابن سینا در طول عمر کوتاه اما بابرکت خود، آثار فراوانی از تصنیفات علمی و تربیت شاگردان برجسته از خود بر جای گذاشت. جای تعجب و تحسین و تمجید بسیار است که وی در مدت حیات خود، ضمن طبابت و وزارت و تدریس و سفر و مهاجرت و زندان و آزادی، حدود 456 کتاب و رساله و نامه نوشته و در آنها دانسته‌های دینی، فقهی، فلسفی، عرفانی، ریاضی، طبیعی، پزشکی و موسیقی خود را به یادگار گذاشته که بر بعضی از آنها حکما و دانشمندان بزرگ؛ مثل امام فخر رازی[1] و خواجه نصیر طوسی،[2] شرح نوشته‌اند. بعضی از کتاب‌هایش؛ مانند شفا، نجات، اشارات و تنبیهات، دانشنامه علائی و قانون، دائرةالمعارف همه علوم رایج زمان خودش و قبلش می‌باشند.[3]

وی همچنین به منصب وزارت شمس الدوله؛ امیر همدان دست یافت.[4] در اصفهان به دستور علاءالدوله؛ امیر اصفهان و یزد، مجلس بحث و مناظره علمى با دانشمندان برپانمود.[5] بنا به نقل ابوعبید جوزجانی حکیم و مرید ابن‌سینا، علاءالدوله از ابن سینا خواست که رصدخانه‌ای در اصفهان برپا کند. وسایل و لوازم کار نیز فراهم شد، ولی مشغول شدن به تألیفات؛ از جمله تألیف دانشنامه علائی و حمله سلطان محمود و مسعود غزنوی و نماینده‌شان؛ ابوسهل حمدوی به قلمرو علاءالدوله مانع از تأسیس آن شد.[6]

ابن سینا شعر نیز سروده است. او به جز قصیده‌هایش، كه دارای مایه‌های فلسفی و عرفانی هستند، دو منظومه درباره منطق و پزشكی سروده است. منظومه پزشكی او با عنوان «الأرجوزة فى الطب» بسیار شهرت یافت و از قرن سیزدهم تا هفدهم میلادی چند بار به زبان لاتینی ترجمه شد.[7]