آثار علمی عثمان بن سعید عمری

با فحص و جستجویی که انجام شد،  تألیف و کتابی از جانب عثمان بن سعید یافت نشد.

اما سؤالی مطرح می شود که چرا نواب اربعه تألیفی نداشتند، ولی افرادی مانند کلینی تألیف داشتند برای بیان این که چرا وی تألیفی نداشته، نیاز به بیان چند نکته است:

1. نیابت افراد خاص برای امام زمان (علیه السلام) به معنای افضل بودن در همه جهات نیست، بلکه باید آنان دارای صفاتی لازم جهت انجام نیابت؛ مانند امانت‌داری، وثاقت و اطمینان باشند؛ از این رو ممکن است چه بسا افراد دیگری در برخی از صفات؛ مانند علم و تألیف، از نائب امام برتر باشند؛ لذا توصیفاتی که ائمه (علیهم السلام) از نواب خود کرده اند، معمولا درباره وثاقت و امانت آنها است. در این باره به دو روایت اشاره می شود:

الف) (شیخ طوسى) به سند خود از احمد بن اسحاق قمى روایت نموده ‏است كه وى گفت: روزى به خدمت حضرت امام على النقى (علیه السّلام) رسیدم و عرض‌كردم: آقا! من گاهى سعادت درک حضورتان را دارم و گاهى از این فیض بى‏نصیب می‌مانم و در همه اوقات این فیض برایم میسر نمی‌گردد، سخن چه كسى را بپذیریم و از چه كسى پیروى نماییم؟ حضرت فرمود: این ابو عمرو (عثمان بن سعید) مردى موثق و امین است. آن چه وى براى شما نقل می كند، از طرف من می‌گوید و آن چه به شما می‌رساند از جانب من می‌رساند.

احمد بن اسحق می‌گوید: بعد از رحلت آن حضرت روزى به خدمت امام حسن عسكرى (علیه السّلام) شرفیاب شدم و همان سؤال را از آن حضرت نیز پرسیدم. آن حضرت هم فرمود: این ابو عمرو مردى موثق و امین است، هم مورد وثوق امام گذشته (امام على النقى) بود و هم نزد من در زمان حیات و ممات موثق می‌باشد. آن چه به شما برساند از جانب من می‌گوید و از طرف من می‌رساند…[1]

ب) ابوسهل نوبختی که از متکلمان بزرگ بغداد و از افراد برجسته و دانشمند خاندان نوبختی بود، کتاب‌های زیادی را تألیف و تدوین کرده است، از او پرسیدند: چرا نیابت به شیخ ابوالقاسم حسین بن روح (نائب خاص سوم امام زمان علیه السلام) رسید و تو با این مقام و منزلت و دانش، به مقام نیابت دستی نیافتی؟ گفت: آنان (امامان علیهم السلام) بر هر چیزی داناتر و آگاه‌تر هستند و هر کسی را که برگزینند (شایسته تر و مناسب تر خواهد بود)، اما من فردی هستم که با دشمنان اسلام برخورد و مناظره می‌کنم و اگر نایب حضرت قائم (علیه السلام) بودم، و مکان امام زمان را می‌دانستم، (چنان که ابوالقاسم حسین بن روح به خاطر نیابت، از مکان آن حضرت اطلاع دارد)، هرگاه در بحث و گفتگو با مخالفان پیرامون امام (علیه السلام)، در تنگنا قرار می‌گرفتم، امکان داشت که خویش را کنترل نکنم و جای زندگی آن حضرت را آشکار نمایم، اما ابوالقاسم در خودداری و کتمان اسرار چنان است که اگر حضرت در زیر لباس او پنهان شده باشد و ابوالقاسم را تکه تکه کنند، لباس خود را از رویش بر نمی‌دارد و او را به دشمنان نشان نمی‌دهد.[2]

2. همان‌طور که در موضوع پیشین (اندیشه و مکتب عثمان بن سعید)، بیان شد، عثمان بن سعید از یک طرف برای امرار معاش و گذران زندگی، روغن فروشی داشت و از طرف دیگر وظیفه مهم و سنگین سفارت و نیابت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) که کار وقت‌گیری بود، را بر عهده داشته است و این ظاهرا تمام اوقات وی را پر می‌کرد و فرصتی برای نوشتن کتاب برای وی فراهم نبود.

[1]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، مصحح: جمعى از محققان‏، ج ‏51، ص 344؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار ج 13 (مهدى موعود)، ترجمه: دوانی، علی، ص 665- 669.

[2]. بحارالانوار، ج ‏51، ص 359؛ قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج 1، ص 91.