آثار علمی شیخ کلینی

معروف‌ترین و مهم‌ترین اثر علمی شیخ کلینی، کتاب «الکافی» است. کلینی حدود بیست سال از عمر شریف خود را برای جمع آوری و نگارش این کتاب صرف کرد[1] و این نشان از اهمیت و ارزش این کتاب دارد.. کتاب «الکافی» از جمله کتاب های چهارگانه (کتب اربعه)[2] شیعه است که از بیشترین اعتبار در میان منابع حدیثی شیعی برخوردار است، نگارش آن بر دیگر کتب اربعه مقدم‌ بوده و نیز در زمان غیبت صغری نگارش یافته و این دسترسی و کوتاه بودن سلسله اسناد آن به معصومان (علیهم السلام)، اعتماد به این کتاب را بیشتر می‌کند.

مرحوم کلینی افزون بر «کافی» دارای آثار دیگری نیز بوده که جایگاه علمی او را در غیر از علم حدیث آشکار می سازد. برخی از آن آثار عبارتند از:

1. الرد علی القرامطة: این کتاب در رد عقاید التقاطی قرمطیان[3] نگاشته شد.
2. رسائل الائمه (علیهم السّلام).
3. تعبیرالرؤیا.
4. کتاب الرجال.
5. ما قیل فی الائمه (علیهم السّلام) من الشعر.
6. الزی و التجمل.
7. الدواجن و الرواجن.
8. الوسائل.
9. فضل القرآن.[4]

گفتنی است که تمام این کتاب ها (به جز کافی)، از بین رفته اند و امروزه تنها از طریق نامی که از آنها در کتاب های دیگر آمده است، شناخته شده اند.

[1]. حلى، ابن داود، کتاب الرجال، ص 341.

[2]. كتب اربعه شامل: الكافی، اثر محمد بن يعقوب كلينی (متوفی ۳۲۹ ق)؛ من لا يحضره الفقيه، اثر شيخ صدوق (متوفی ۳۸۱ ق)؛ تهذيب الاحكام و الاستبصار، دو اثر جاودانه شيخ طوسی (متوفی ۴۶۰ ق) از قديمی ترين كتاب های روايی و اولين كتاب های روايی موضوع بندی و باب و فصل بندی شده، می باشد.

[3]. قرامطه، فرقه اى بودند كه عقيده داشتند، اسماعيل پسر امام صادق (عليه ‏السلام)، امام غايب است و در حقيقت، همان اسماعيليه نخستين بودند. علت تسميه آنها به قرامطه يا قرمطى، اين است كه اولين بار شخصى به ‏نام «قرمط» از مردم حومه كوفه، چنين ادعايى كرد و پيروان او به ‏نام وى خوانده شدند. قرامطه به مرور ايام، سخت به انحراف در عقيده و اعمال كشيده شدند و بر ضد عموم مسلمانان شورش‏ هاى زيادى كردند.

[4]. نجاشى‏، احمد بن على، رجال النجاشي‏، ج 1، ص 377؛ طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ص 429.