فلسفه تفاوت حکم ارتداد زن و مرد

با توجه به ویژگی های متفاوت زن و مرد و این که این دو جنس دارای ویژگی های روحی، روانی و جسمی خاص خود هستند که هر کدام را از دیگری متمایز می سازد؛ مثلاً زن از نظر بعد روحی و روانی دارای عواطف و احساسات شدیدتری نسبت به مرد می باشد پس حکمی که در مورد این دو جنس داده می شود نمی تواند یکسان باشد.

اصولاً قانون، زمانی حکیمانه است که با توجه به شرائط و ویژگی های افراد جعل شود. و این خداوند متعال است که به همۀ خصوصیات بندگان خویش اشراف کامل دارد و بر اساس آن امر و نهی می کند.

باید توجه داشت از دیدگاه اسلام  همه انسان ها (زن و مرد) در خلقت یکسانند: «خلقکم من نفس واحدة»،[1] و نسبت به یک دیگر برتری ندارند و تنها ملاک برتری تقوای الاهی است: «ان اکرمکم عندالله اتقاکم».[2]

اما به هر حال هر یک از دو جنس زن و مرد دارای ویژگی های روحی، روانی و جسمی خاص خود است که او را از دیگری متمایز می سازد؛ مثلاً همه ما می دانیم که زن از بعد روحی و روانی دارای عواطف و احساسات شدیدتری است و شاید بتوان گفت که در روایت امیر المومنین (ع): “المرأة ریحانة و لیست بقهرمانة”؛ زن گل است نه قهرمان،‏[3] همین حقیقت نهفته است.

این مطلب، حقیقتی است که یافته های محققان و دانشمندان نیز بر آن گواهی می دهد:

یک روان شناس مشهور آمریکائی می گوید: “دنیای مرد با دنیای زن به کلی فرق می کند … علاوه بر این احساس این دو موجود هیچ وقت مثل هم نخواهد بود”.

«کلیو دالسون» می گوید: به عنوان یک زن روان شناس بزرگ ترین علاقه ام مطالعه روحیه مردها است… به این نتیجه رسیده ام خانم ها [بیشتر] تابع احساسات و آقایان تابع عقل هستند. بسیار دیده شد، که خانم ها از لحاظ هوش نه فقط با مردان برابری می کنند، بلکه گاهی در این زمینه از آنها برتر هستند. کارهائی که به تفکر مداوم احتیاج دارد زن را کسل و خسته می کند.

«اتو کلاین برگ»: زن ها عموماً احساسی تر از مردان هستند.

«محمد قطب»: اگر زنان بخواهند مادر باشند باید احساساتی باشند.[4]

لذا اگر [احکام] بدون توجه به هر گونه تفاوت و اختلاف جعل شود خلاف مصلحت تشریع و تقنین بوده و مصالح جامعه آن طور که باید تأمین نمی شود. از این رو برخی تکالیف و احکام مربوط به زن و مرد و از جمله حکم ارتداد با یک دیگر متفاوت است.

بنابراین می توان گفت: «زن ها نظر به این که از لحاظ سازمان دفاعی و فکری نوعاً با مردها متفاوت اند و زودتر تحت تأثیر قرار می گیرند. چنان چه مرتدّ شوند اسلام برای آنها کیفر آسان تری قرار داده است.[5]

ناگفته نماند که علم و دانش بشری ناچیز است و به گفته ویلیام جیمز معلومات انسان در مقابل مجهولاتش مانند قطره در مقابل دریا است[6] و به تعبیر انیشتین آن چه تا کنون انسان از کتاب طبیعت خوانده تازه به اصول زبان آشنا شده است.[7]

بر همین اساس عقل انسان قادر به درک کامل ملاکات (مصالح و مفاسد) و چرائی احکام نیست و آن چه که به عنوان فلسفه برخی از احکام (از جمله حکم ارتداد) بیان می شود اگر متکی به منابع وحیانی نباشد و معصومین (ع) حکمت آن را نفرموده باشند، در حد یک احتمال است؛ چرا که به فرموده امام زین العابدین (ع): «انّ دین الله لا یصاب بالعقول الناقصة» دين خدا را با عقل مردم نمى‏توان به دست آورد.[8] و بنابر فرمایش امام صادق (ع): «ان دین الله لا یصاب بالقیاس» دين خدا را با قياس نمی توان به دست آورد.[9]

برای اطلاع بیشتر، نک:

1. سؤال 265 (سایت اسلام کوئست: 1825)، نمایه زن در اسلام.

2. سؤال 267 (سایت اسلام کوئست: 1881)، نمایه قرآن و قوّامیت مردان بر زنان.

3. سؤال 948 (سایت اسلام کوئست: 1027)، نمایه اعدام مرتدّ فطری.

4. سؤال 53 (سایت اسلام کوئست: 289)، نمایه آزادی عقیده و اعدام مرتد در اسلام.

[2] .حجرات، 13.

[3] . کلینی، کافی، ج 5، ص 510.

[4] . اسلام و حقوق بشر.

[5] .همان، ص 484.

[6] .اسلام و حقوق بشر، ص 82 – 92.

[7] .همان.

[8] .بحار الانوار، ج 2، ص 303.

[9] .همان، ج 26، ص 33.