طبقات شانزدهم، هفدهم و هجدهم فیلسوفان مسلمان

طبقه شانزدهم[1]‏

1. سعدالدين مسعود بن عمر بن عبد اللَّه تفتازانى، معروف به ملاسعد تفتازانى: شهرت او بيشتر به كلام و علوم بلاغت است، اما عالمی جامع بوده و از علوم عقلی بهره‌مند بوده است. تفتازانى بعد از ویرانی دوره مغول با بيانی شیوا، بار ديگر به قسمتى از معارف اسلامى جان داد. متنى در منطق، بسيار مختصر و شيرين به نام تهذيب المنطق تأليف كرده كه از زمان خودش تا كنون در حوزه‏هاى علميه تدريس مى‏شده و مى‏شود. همچنین شرح المقاصد، مطول و … از اوست. وى در سال 712 يا 722 ق متولد شد و در سال 791 يا  793 ق در سرخس درگذشت.

2. سيدعلى بن محمد بن على جرجانى، معروف به شريف جرجانى و ميرسيدشريف: او را محقق شريف نیز خوانده‏اند. هرچند که شهرت او به ادبيات و كلام است، اما دارای حوزه درس فلسفه‏ بود و در فلسفه شاگردان بسيار تربيت كرد، وی در نگهدارى و انتقال علوم عقلى به نسل هاى بعد نقش مؤثرى داشته است. محقق شريف آثار و تأليفات فراوانی دارد از قبيل: حاشيه بر شرح حكمة العين در فلسفه، حاشيه شرح مطالع در منطق، حاشيه شمسيه در منطق، حاشيه مطوّل تفتازانى در علم فصاحت و بلاغت، شرح مفتاح العلوم سكاكى، حاشيه بر كشّاف زمخشرى كه تفسيرى است مشتمل بر نكات علم بلاغت، و شرح مواقف عضدى در كلام، تعريفات جرجانى،  كبرى در منطق، صرف مير.

مير سيدشريف از شاگردان قطب الدين رازى بود. گرچه اهل جرجان (گرگان) بود ولى در شيراز رحل اقامت افكند. مير سيدشريف از بيست سالگى به كار تدريس و تحقيق مشغول بود، مخصوصاً به تدريس فلسفه و حكمت اهتمام زياد داشت. وی در سال 740 ق در گرگان متولد شد و در سال 816 ق در شيراز درگذشت.

طبقه هفدهم‏

در اين طبقه بيشتر شاگردان محقق شریف وجود دارند كه بعد از او ناشر افكارش بوده‏اند:

1. محيى الدين گوشكنارى: او شاگرد مير سيدشريف جرجانى و استاد محقق دوانى بوده است. از تاريخ تولد و وفات او اطلاعى در دست نیست.

2. خواجه حسنشاه، معروف به بقال: ايشان نيز شاگرد مير سيدشريف و استاد دوانى بوده است.

3. سعدالدين اسعد دوانى: وی پدر محقق جلال الدين دوانى. او نيز از شاگردان محقق شريف بوده است.

4. قوام الدين كربالى: وی استاد سيد صدرالدين دشتكى، جلال الدين دوانى و شاگرد شريف جرجانى بوده است.

طبقه هجدهم‏

1. سيدالحكما محمد بن ابراهيم حسينى دشتكى شيرازى، معروف به صدرالدين دشتكى و سيد سند: از اعاظم حكماى دوره اسلامى و از افراد صاحب نظر بود. افكار، آراء و آثار او ، تا زمان ميرداماد در ميان فضلا و طالبان حكمت مطرح بود. وی در سال 828 ق متولد شد و در سال 903 ق درگذشته است.[2] علوم عقلی را نزد شخصی به نام سيد فاضل فارسى و قوام الدين كربالى (شاگرد سيدشريف) تحصيل كرد.

2. علامه جلال الدين محمد بن اسعدالدين دوانى صديقى، معروف به علامه دوانى و محقق دوانى. در منطق و فلسفه و رياضيات صاحب نظر بوده است. برخى از آراء و افكار او نيز هنوز در كتب فلسفه مطرح است. شاگرد قوام الدين كربالی، محيى الدين گوشكنارى، حسنشاه(معروف به بقال) و پدرش اسعدالدين دوانى (كه همه از شاگردان سيدشريف بوده‏اند) بود.

در زمان علامه دوانى به‌علت آوازه شهرت وى، شيراز مركز ثقل علوم فلسفى شد؛ از خراسان، آذربايجان، كرمان،بغداد، روم و تركستان، تشنگان علم به شيراز رهسپار شدند. علامه دوانى در سال 830 ق متولد شده و در سال 903 يا 908 ق درگذشت.

3. على بن محمد سمرقندى قوشجى، معروف به ملاعلى قوشجى: صاحب کتاب معروف شرح تجريد خواجه نصيرالدين طوسى. قوشجى متكلّم و رياضى‌دان بود. وی زيج[3] الغ بيک را كه قاضى زاده رومى (استادش) و غياث الدين جمشيد كاشانى (نابغه رياضى دان) شروع كرده و موفق به انجام آن نشده بودند به پايان رسانيد. وی به تبريز و عثمانى سفر كرد، و در همان جا سال 879 ق درگذشت.