طبری مامطیری

بسم الله الرحمن الرحیم

  چکیده مقاله طبری مامطیری

ابوالحسن على بن مهدى طبرى مامطیرى، ادیب و محدث گمنام طبرستانی در سال 280 قمری در مامطیر (بابل) متولد و در سال 360 قمری در همان مکان از دنیا رفت.

او يكی از بزرگان و محدثان اهل سنت در عصر خويش بوده و در ادبيات نیز تبحر داشت.

ابن مهدی برای درک دانش از محضر علمای عصر خویش به شهرهای آمل، بصره، بغداد و مصر مسافرت کرد. او پس از اندوختن خرمنی پربار از علم و دانش به طبرستان محل تولد خویش بازگشت و تا آخر عمر در مامطیر (بابل) ماند.

از اساتید او مى‌توان به ابراهیم بن محمد بن عرفه، احمد بن محمد بن احمد و على ابومحمد مزنى اشاره كرد.

برخی از شاگردان وی عبارتند از: احمد بن محمد بن احمد، حسن بن محمد بن حسن بن حبیب مفسّر و حسین بن احمد اسدى طبرى.

جناب آقای مامطیری دارای چندین اثر است که برخی از آن‌ها عبارتند از: نزهة الأبصار و محاسن الآثار، تأویل الآیات المشكلة الموضحة و بیانها بالحجة و البرهان، تأویل الأحادیث المشكلات الواردة فی الصفات.

 

زندگی نامه طبری مامطیری

ابوالحسن على بن مهدى طبرى مامطیرى، ادیب و محدث گمنام طبرستانی در قرن سوم و چهارم قمری می‌زیست.

وی مذهب شافعی داشته و در اعتقادات اشعری بود، برخی نیز گفته‌اند که زیدی مذهب بود.[i]

در این مورد اسم او كه على بن مهدى بوده یا على بن محمد بن مهدى، اختلاف است.

با توجه به تألیفات وی روشن می‌شود ایشان از نظر منزلت علمی در رتبه بسیار بالایی قرار دارد و جزو برجسته‌ترین عالمان زمان خود بوده است.

او يكی از بزرگان و محدثان اهل سنت (یا زیدیه) در عصر خويش بوده و در ادبيات نیز تبحر داشته است.

زندگی‌نامه طبری مامطیری، مربوط به ولادت، وفات و فرازهای مختلف زندگی ایشان است که البته اطلاع زیادی از آن نداریم، اما به قدر موجود، در ادامه مقاله به آن‌ها پرداخته می‌شود.[ii]

 

ولادت طبری مامطیری

ابوالحسن على بن مهدى طبرى مامطیرى، ادیب و محدث گمنام طبرستانی در قرن چهارم هجری در سال 280 قمری متولد شد.[iii]

با توجه به لقب او (مامطیری)، باید گفت: تولد وی در شهرستان بابل (مامطیر سابق) از مازندران اتفاق افتاده‌است.

 

اسامی و القاب مشهور طبری مامطیری و فلسفه آن‌ها

ابوالحسن على بن مهدى طبرى مامطیرى، منسوب به طبرستان و مامطیر است. گفته شده وی در منطقه خودش به مامطیری و در خارج منطقه، به طبری شهرت یافته بود.[iv]

طبری به کسی گفته می‌شود که منسوب به طبرستان و کسی است که اهل و ساکن مازندران باشد،[v]  هم‌چنین به لهجه مردم طبرستان (مازندران) نیز طبری گفته می‌شود.[vi]

مامطیر نام شهر «بابل – بارفروش سابق» از استان مازندران است [vii] که به‌معنای محل خانوار بزرگ یا پُرثروت می‌باشد.[viii]

بر این اساس نظر به این‌که وی اهل بابل (مامطیر) از استان مازندران (طبرستان) بود، به وی طبری مامطیری گفته‌می‌شود.

 

نسب، خاندان، خانواده، همسر و فرزندان طبری مامطیری

از نسب، خاندان، خانواده، همسر و فرزندان وی اطلاعی در دست نیست.

اما در این‌که وی علی بن مهدی است یا علی بن محمد بن مهدی اختلاف هست و سبکی در کتاب خود می‌گوید: اولی نسبت به جدش می‌باشد؛[ix] یعنی نام پدرش محمد است و مهدی نام جدش می‌باشد.

 

 

تحصیلات طبری مامطیری

ابن مهدی برای تحصیل علم و درک محضر علمای عصر خود، به شهرهای آمل، بصره، بغداد و مصر مسافرت کرد. او پس از اندوختن خرمنی پربار از علم و دانش به طبرستان محل تولد خویش بازگشت و تا آخر عمر در مامطیر (بابل) ماند.[x]

 

اساتید و مشایخ طبری مامطیری

علی بن مهدی در بابل و شهرهایی که سفر کرده از اساتید بسیاری بهره برده و از خرمن دانش ایشان خوشه‌هایی از علم و معرفت چیده و چشیده‌است که بیشتر آن‌ها از اهل سنت و برخی نیز شیعه زیدی می‌باشند.[xi] برخی از اساتید وی عبارتند از: ابوالحسن اشعری[xii] و ناصر کبیر حسن بن علی بن حسن.[xiii]

اما مشایخ ایشان عبارتند از: ابراهیم بن محمد بن عرفه، احمد بن محمد بن احمد، احمد بن هاشم، حسن بن على بن حسن علوى، حسن بن محمد بن یحیى، عبدالله بن محمد، على ابومحمد مزنى و… که جناب محمودی در مقدمه کتاب نزهه‌الابصار نام 23 نفر از مشایخ مامطیری را ذکر می‌کند.[xiv]

 

وفات طبری مامطیری

جناب مامطیری در سال 360 قمری وفات کرده‌است.

از این که گفته شده: (مامطیری) پس از اندوختن خرمنی پربار از علم و دانش به طبرستان محل تولد خویش بازگشت و تا آخر عمر در مامطیر (بابل) ماند،[xv] روشن می‌شود که وی در محل تولد خود مامطیر (بابل) از دنیا رفته‌است، ابن اسفندیار در تاریخ طبرستان می‌گوید: من قبر او را در مامطیر زیارت کردم.[xvi]

 

آثار علمی طبری مامطیری

جناب آقای مامطیری در علوم مختلف دارای تصنیفات بوده [xvii]و آثاری چند در کارنامه خود دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

1. نزهة الأبصار و محاسن الآثار.
2. تأویل الآیات المشكلة الموضحة و بیانها بالحجة و البرهان.
3. المجالس.
4. الاعتقاد.[xviii]
5. مشكل الأحاديث الواردة في الصّفات.[xix]

 

شاگردان و راویان از طبری مامطیری

تعداد زیادی از دانشمندان، نزد طبری مامطیری شاگردی نموده یا از وی روایت نمودند که برخی از اهل سنت و برخی نیز شیعه زیدی می‌باشند.[xx]  تعدادی از آنان عبارتند از:

1. احمد بن محمد بن احمد.
2. حسن بن محمد بن حسن بن حبیب مفسّر.
3. حسین بن احمد اسدى طبرى.
4. عبدالله بن موسى بغدادى.
5. عبدالواحد بن اسماعیل.
6. عبد الله بن محمد رویانی و … .[xxi]
7. جناب ابن شهرآشوب نیز در مناقبش از ابن مهدىّ در «نزهة الابصار» روایت نموده‌است.[xxii]

 

کتاب‌نامه مقاله طبری مامطیری

1. ابن اسفندیار، محمد بن حسن؛ تاریخ طبرستان؛ چاپ عباس اقبال، تهران، ۱۳۲۰ ش.
2. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد؛ مناقب آل ابي‌طالب (علیهم اسلام)؛ مؤسسه انتشارات علامه، قم، 1379 ق.
3. دانشنامه جهان اسلام.
4. دهخدا؛ لغت‌نامه دهخدا.
5. ذهبی، محمد بن احمد؛ تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام؛ تحقيق: تدمرى، عمر عبد السلام؛ دار الكتاب العربى، چاپ دوم، بيروت، 1413 ق / 1993 م.
6. طبرى مامطیرى، على بن مهدى؛ نزهه الابصار و محاسن الآثار؛ تحقیق: محمودی، محمدباقر؛ مرکز التحقیقات و الدراسات العلمیة التابعة للمجمع العالمي للتقریب بین المذاهب الاسلامیة، چاپ اول، 1430 ق / 2009 م.
7. معین؛ فرهنگ لغت معین.
8. ویکی نور.

  طبرى مامطیرى، على بن مهدى، نزهه الابصار و محاسن الآثار، تحقیق: محمودی، محمدباقر، ص 18. .[i]

  .ویکی نور.[ii]

[iii] . ویکی نور.

.[iv] طبرى مامطیرى، على بن مهدى، نزهه الابصار و محاسن الآثار، تحقیق: محمودی، محمدباقر، ص 22.

 .[v]لغت نامه دهخدا، واژه طبری.

.[vi] فرهنگ لغت معین.

همان، واژه مامطیر.  .[vii]

اساطیر و افسانه‌های تاریخ‌ما..[viii]

  طبرى مامطیرى، على بن مهدى، نرهه الابصار و محاسن الآثار، تحقیق: محمودی، محمدباقر، ص 19. .[ix]

[x]. ویکی نور.

[xi]. طبری مامطیری، علی بن مهدی،  نرهه الابصار و محاسن الآثار، تحقیق: محمودی، محمدباقر، ص 23.

[xii].  ذهبی، محمد بن احمد، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقيق: تدمرى، عمر عبد السلام، ج ‏24، ص 158.

[xiii].  نرهه الابصار و محاسن الآثار، ص 22.

[xiv] . همان، ص 25 – 29؛ ویکی نور.

[xv]. ویکی نور.

[xvi] . ابن اسفندیار، محمد بن حسن، تاریخ طبرستان، ج ۱، ص ۱۲۵ و 197؛ دانشنامه جهان اسلام.

 

[xvii] . طبری مامطیری، علی بن مهدی، نرهه الابصار و محاسن الآثار، تحقیق: محمودی، محمدباقر، ص 19.

[xviii] . همان، ص 23 – 25؛ ویکی نور.

[xix]. ذهبی، محمد بن احمد، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقيق: تدمرى، عمر عبد السلام، ج ‏26، ص 683.

[xx]. طبری مامطیری، علی بن مهدی، نزهه الابصار و محاسن الآثار، تحقیق: محمودی، محمدباقر، ص 23.

[xxi]. همان، ص29 , 30؛ ویکی نور

[xxii]. ابن شهر آشوب مازندراني، محمد، مناقب آل ابي‌طالب، ج 1، ص 159؛ ج 2، ص 378؛ ج 3، ص 197؛ ج 4، ص 23 و 164؛ و … .

 

ابوالحسن على بن مهدى طبرى مامطیرى، ادیب و محدث گمنام طبرستانی