امامت و جانشینی بعد از پیامبر (صلّی الله علیه و آله)

عقیده شیعه در مسئلۀ خلافت و جانشینی پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله)، آن است که:

1. امام و خلیفه پیامبر(صلّی الله علیه و آله) وظایف و شؤوناتی دارد. اهم وظیفه امام، پس از درگذشت پیامبر اسلام، از قرار زیر است: تبیین مفاهیم قرآن، بیان احکام شرع، بازداشتن جامعه از هر نوع انحراف، پاسخ‌گویی به پرسش‌های دینی و عقیدتی، اجرای قسط و عدل در جامعه، پاسداری از مرزهای اسلام در برابر دشمنان.
2. امام و جانشین پیامبر (صلّی الله علیه و آله) بایستی از نظر علمی و اخلاقی مورد عنایت خاص الهی باشد و در سایه تربیت‌های غیبی قرار گرفته‌باشد؛ یعنی بایستی مانند پیامبر از هرگونه اشتباه و نسیان و سهو مصون و نیز از هر گناه و خطا معصوم باشد. به همین جهت تشخیص و تعیین امام تنها از سوی خداوند و به واسطه پیامبر (صلّی الله علیه و آله) یا امام قبلی میسر و ممکن است.
3. پیامبر (صلّی الله علیه و آله)، امام و رهبر بعد از خود را معرفی کرده است؛ یعنی با تعیین علی بن ابی طالب (علیه السلام) به عنوان خلیفه بعد از خود، در مواقع گوناگون به آن وظیفه خطیری که داشت، جامه عمل پوشانید؛ از این روی حضرت علي (علیه السّلام) همواره خود را امام و خلیفه بر حق و بلا فصل پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) می‌دانست در موارد مختلف این مسأله را به جامعه اسلامی و خلفاء قبل از خود یادآوری می‌کردند که خلافت یک امر انتصابی از طرف خداوند متعال است و توسط پیامبراکرم (صلّی الله علیه و آله) بارها اعلام شده‌است.
4. جانشینان پیامبر (صلّی الله علیه و آله) دوازده نفر می‌باشند و تعبیر «اثنا عشر خلیفه» در کتب فریقین (شیعه و سنی) آمده‌است. که اولین آن‌ها علی بن ابی طالب (علیه السلام) و آخرین آن‌ها حضرت حجت بن الحسن العسکری (علیهما السلام) می‌باشد.
5. نام‌های مقدس ائمه (علیهم السّلام) و جانشینان پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) بدین قرار است:
6. علی بن ابی طالب، 2. حسن بن علی، 3. حسین بن علی، 4. علی بن حسین، 5. محمد بن علی، 6. جعفر بن محمد، 7. موسی بن جعفر، 8. علی بن موسی، 9. محمد بن علی، 10. علی بن محمد، 11. حسن بن علی، 12.امام مهدی (علیهم السلام).[1]

نتیجه این‌که؛ شیعه در مسأله خلافت و جانشینی پیامبراکرم (صلّی الله علیه و آله) معتقد است که پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) به دستور خداوند، حضرت علی (علیه السّلام) را برای آن مقام، نصب کرده‌بودند، امّا زمانی که عواملی ایشان را از این منصب دور نگه داشت آن‌گاه که به آن‌حضرت احتياج پيدا می‌شد، خود را بی‌تفاوت نسبت به سرنوشت اسلام و مسلمانان نمی‌دانست و بر اساس مصلحت اسلام و مصلحت و منافع جامعه بشریت مخصوصاً مستضعفان و مظلومان، نظر خود را اعلام می‌فرمودند. [2]

[1]. بر گرفته از سایت اسلام کوئست؛ سؤال 287 نمایه: مشخصات و ویژگی‌های شیعه.

[2]. نک: سایت اسلام کوئست؛ سؤال 512، نمایه: امام علی(علیه السّلام) و لشکرکشی خلفا به سایر کشورها.